МОНГОЛЫН ЭЗЭД

46652391_1601437916623028_4384455490822733824_n

Хүннү улс (МЭӨ209-46 он)

Түмэн шаньюй (МЭӨ240-209 он)
Модун шаньюй (МЭӨ209-174 он)
Лаошан шаньюй (МЭӨ 174-161 он)
Жюнчэн шаньюй (МЭӨ161-126 он)
Ичиси шаньюй
Увэй шаньюй
Үшүлюй шаньюй
Гуйлиху шаньй
Чэдихоу шаньюй
Хүлүгү шаньюй
Хуанди шаньюй
Хюили Жуанки шаньюй
Уян Гуйди шаньюй
Хуханье шаньюй
Жижи шаньюй
Фүжүлэй шаньюй
Соушиэруди шаньюй
Гуяа шаньюй
Үжүлюй шаньюй (МЭӨ 8- МЭ 13)
Үлэй Руоди шаньюй
Юй шаньюй
Удадихоу шаньюй (46-46)

Умард Хүннү (46-93 он)

Пүнү шаньюй (46-?)
Юйлиу шаньюй (?-87)
Би шаньюй (88-91)
Ючужянь шаньюй (91-93)

Сяньби

Таньшихуай хаан
Күйтү
Кэбинэн

Нирун

Южиулюй Мугульюй
Чэлухуй хан
Тунугуй хан
Бати/Бат хан
Бисуюань хан
Пихоуба хан
Веньхети хан
Мангэти хан
Хэдуохан хан
Жарун, 402-410
Хөхлүд хаан, 410-414
Татар хаан, 414-429
Ути хаан, 429-444
Тогочин хаан, 444-450
Ижин хаан, 450-485
Түлүн хаан, 485-492
Нагай хаан, 492-506
Богд хаан, 506-508
Чуну хаан, 508-520
Амгай хаан, 520-552
Брахман хаан, 521-524
Тибэд хаан, 552-553
Дэнжу хаан, 553
Амаржин хаан, 553-554
Дэншузи хаан, 555

Кидан

Амбагян (901-923)
Даозун хаан (1054-1101)
Тяньзуо (1101-1125)

Хамаг Монголын ханлиг

Хайду хан (1080?-1100?)
Тумбинай сэцэн (1100?-1130?)
Хабул хан (1130?-1148)
Амбагай хан (1148-?)
Хутула хан (?-1160?)
Есүхэй баатар (хан?) (1160-1171)
Тэмүжин Чингис хан (1189-1206)

Их Монгол улс

1. Чингис хаан (1206-1227) — 22 жил хаан суув. Есүхэйн хөвүүн.
Тулуй ноён (1227-1229) — түр чөлөөний 3 жил хэрэг шийтгэв. Чингис хааны IV хүү.
2. Өгэдэй хаан (1229-1241) — 13 жил хаан суув. Чингис хааны III хүү.
Турхан хатан (1243-1246) — түр чөлөөний 3 жил хэрэг шийтгэв. Өгөөдэй хааны хатан.
3. Гүюг хаан (1246-1248) — 3 жил хаан суув. Өгөөдэй хааны хүү.
Огул Каймиш хатан (1248-1251) — түр чөлөөний 3 жил хэрэг шийтгэв. Гүюг хааны хатан.
4. Мөнх хаан (1251-1259) — 9 жил хаан суув. Тулуйн ахмад хүү.
Аригбөх хаан (1260-1264) — Хубилайтай зэрэгцэн хаан болоод эцэстээ ялагдсан. Тулуйн отгон хүү.

Юань улс

5. Сэцэн (Хубилай) хаан (1260-1294) — 34 жил хаан суув. Тулуйн II хүү.
6. Өлзийт (Төмөр) хаан (1294-1307) — 13 жил хаан суув. Хубилай хааны ач хөвгүүн.
7. Хүлэг (Хайсан) хаан (1307-1311) — 4 жил хаан суув. Хубилай хааны гуч.
8. Буянт (Аюурбарбад) хаан (1311-1320) — 9 жил хаан суув. Хубилай хааны гуч.
9. Гэгээн (Шадбал) хаан (1321-1323) — 4 жил хаан суув. Буянт хааны хүү.
10. Есөнтөмөр хаан (1323-1328) — 5 жил хаан суув. Хубилай хааны гуч, Гамала жинь вангийн хүү.
11. Асухиба хаан (1328) — 3 сар хаан суув.Есөнтөмөрийн ахмад хөвгүүн
12. Хүслэн хаан (1329) — 7 сар хаан суув. Хүлэг хааны ахмад хүү.
13. Заяат (Төвтөмөр) хаан (1328-1329, 1329-1332) — 4 жил хаан суув. Хүлэг хааны II хүү.
14. Ринчинбал хаан (1332) — 40 хоног хаан суув. Хүслэн хааны хүү.
15. Ухаант (Тогоонтөмөр) хаан (1333-1370) — 38 жил хаан суув. Ринчинбал хааны ах.

Зүчийн улс

Бат хан (1237-1256)
Сартаг (1255-56)
Улагчи (1257)
Бэрх (1257-1266)
Мөнхтөмөр (1266-1282)
Тодмөнх (1282—1287)
Тулабуга (1287—1291)
Тохта (1291—1312)
Өзбег (1312-1341)
Тинибег (1341-1342)
Жанибег (1342—1357)
Бердибег (1357—1361)
Кульпа (1359-1360)
Наурузбег (1360-1361)
Хидырьбек (1361-1362)
Төмөрхожа (1362)
Абдаллах (1362-1370), бодитоор бол Мамай захирч байв
Мурид (1362-1367), бодитоор бол Мамай захирч байв
Азиз (1367-1369), бодитоор бол Мамай захирч байв
II Жанибек (1369-1370), бодитоор бол Мамай захирч байв
Мухаммед Булак (1370-1379), бодитоор бол Мамай захирч байв
Тулунбек (1370-1373), (засаг баригч), бодитоор бол Мамай захирч байв
Айбек (1373-1376), бодитоор бол Мамай захирч байв
Араб шах (1376-1379), бодитоор бол Мамай захирч байв
Хаанбек (1375-1376), бодитоор бол Мамай захирч байв
Илбани (1373-1376), бодитоор бол Мамай захирч байв
Хажи Черкесс (1375-1376), бодитоор бол Мамай захирч байв
Урус (1376-1378), мөн Цагаан Ордны хан байсан бөгөөд Тохтамышын авга нь байв, ийнхүү Ордуудыг нэгтгэж чаджээ.
Тохтамыш (1380-1395)
Төмөркутлуг (1396-1401), жинхэнэ захирагч нь Эдигу
Шадибек
Болд султан
Төмөр (1410-1412)
Желал Ад Дин
Керим Берди
Кебек (Алтан Орд)
Жаббар Берди
Үлүг Мухаммед (1419-1421, 1428-1433)
Давлет Берди
Борак (1422-1427)
Саид Ахмед (1433? – ?)
Хүчүг Мухаммед (1459-1465)
Ахмед (1465-1481)
Шейх Ахмед (1481-1498, 1499-1502)
Муртаза (1498-1499)

Алтан Ордын Улсын хаад
Цагаан орд

Орда (1226–1251)
Кун Куран (1251–c.1280)
Хүчү (c.1280–1302)
Буян (1302–1309)
Сашибуга (1309–1315)
Ильбасмыш (1315–1320)
Мубарек хожа (1320–1344)
Чимтай (1344–1374)
Урус (1374–1376)
Тогтакия (1376)
Төмөрмелик (1377)
Тохтамыш (1377–1378)
Койричак (1378-1399)
Борак (1423-1428)
Мухаммед (1428-1431)
Мустафа (1431-1446)

Тус ордыг 1446 онд Абулхаир хаан өөртөө нэгтэгсэн.
Хөх орд

Алтан Ордын жинхэнэ захирагчид нь 1361 он хүртэл Бат ханы угсааныхан байв

Бат хан (1227-1255)
Сартаг (1255-56)
Улагчи (1257)
Бэрх (1257-1266)
Мөнхтөмөр (1266-1282)
Тодмөнх (1282—1287)
Тулабуга (1287—1291)
Тохта (1291—1312)
Өзбег (1312-1341)
Тинибег (1341-1342)
Жанибег (1342—1357)
Бердибег (1357—1361)
Кульпа (1359-1360)
Наурузбег (1360-1361)
Хидырьбек (1361-1362)
Төмөрхожа (1362)
Абдаллах (1362-1370), бодитоор бол Мамай захирч байв

Ил Хан улс

Хүлэгү хан (1256-1265)
Абаха хан (1265-1282)
Ахмед Тэкүдэр (1282-1284)
Аргун (1284-1291)
Гайхату (1291-1295)
Байду (1295)
Махмуд Газан (1295-1304)
Өлзийт (1304-1316)
Абу Саид Бахадур (Абу саыд Баатар хан) (1316-1335)
Арпа Кэун (1335-1336)

Арпаг хорлосны дараа, Ил Хан улсын задралын үеэр байгуулагдсан тус бүс нутгийн улсууд өөр өөрсдийн удирдагчдыг хангаар өргөмжилжээ.
Ил Хаадын Улс

Муса (1336-1337) (Багдадын Али Падшахын тоглоомын хан)
Мухаммад (1336-1338) (Жалайрынханы тоглоомын хан)
Сати Бек (1338-1339) (Чобаныханы тоглоомын хан)
Сулейман (1339-1343) (Чобаныханы тоглоомын хан, 1341-1343 онд Сарбадарууд хүлээн зөвшөөрсөн)
Жахан Төмөр (1339-1340) (Жалайрынханы тоглоомын хан)
Ануширван (1343-1356) (Чобаныханы тоглоомын хан)
II Газан (1356-1357) (зөвхөн зоосон дээр л хөрөг нь байсан)

Зүүн Перс (Хорасан)-ээс ханд өргөмжлөгсөд:”

Тугайтөмөр (1338-1353) (1338-1349 онд Картууд; 1338-1339 ба 1340-1344 онд Жалайрууд; 1338-1341, 1344, 1353 онд Сарбадарууд тус тус хүлээн зөвшөөрсөн)
Лухман (1353-1388) (Тугайтөмөрийн хүү)

Цагадайн улс

Цагадай 1226-1242
Хара Хүлэгү 1242-1246 d. 1252
Есөнмөнх 1246-1252
Хархүлэгү (дахин суусан) 1252
Мубарак шах 1252-1260
Ургана хатан (засаг баригч) 1252-1260
Алгуй 1260-1266
Мубарак шах (дахин суусан) 1266
Барак 1266-1270
Никпей 1270-1272?
Бөхтөмөр ?1272-1287
Дува 1287-1307
Кунжик 1306-1308
Талику 1308-1309
Кебек 1309 d. 1325
Эсэнбөх 1309-?1318
Кебек (дахин суусан) ?1318-1325
Илжигдэй 1325-1329
Дува Төмөр 1329-1330
Тармаширин 1331-1334
Бузан 1334-1335
Чанши 1335-1338
Есөнтөмөр 1338-?1342
Али султан 1342
Муххамед Пулад 1342-1343
Казань 1343-1346
Данишменж 1346-1348

Цагаадайн Улсын хаад

Цагадайн улс нь баруун (Мавренахр), зүүн Могулистан гэсэн хоёр хэсэгт хуваагдсан.

Баян Кули (1348-1358)
Төмөр шах (1358)
Туглугтөмөр (Могулистанд 1348-1363) (1358-1363)
Ильяс хожа (Могулистанд 1363-1368) (1363 -1368)
Адил султан (1363)
Кабул шах (1364-1370)

1370 оноос Цагадайн улсын хаад нь Доголон Төмөрийн тоглоомын хаад байв.

Сюргатмишь (1370-1388)
II Султан Махмуд (1388-1402)

Өгэдэйн удам

Өгэдэй хаан (1229-1241)
Гүюг хаан (1246-1248)
Ширэмүн (1248-1251)
Хадан (албан бусаар)
Хайду (1265-1301)
Чапар (1301-1306)
Янгичар
Чапар (дахин суугаад 1310 онд түлхэн унагаагдсан)
Али султан
Данишменж

Улс төрийн бутралын үеийн Монгол

Билэгт (Аюушридар) хаан (1370-1378) — 9 жил хаан суув. Тогоонтөмөрийн хүү.
Усгал (Төгстөмөр) хаан (1378-1388) — 11 жил хаан суув. Аюушридарын дүү.
Зоригт (Есүдар) хаан (1389-1391) — 4 жил хаан суув. Аригбөх хааны хойчис
Энх хаан (?) (1391-1392), Зоригт хааны хүү
Элбэг нигүүлсэгч хаан (Нигүүлсэгч цолтой) (1392-1399), Зоригт хааны хүү
Гүнтөмөр хаан (1400-1402), Элбэг хааны хүү
Үгч хашха хаан (Гүйличи), Өгэдэй юмуу Аригбөхийн удам гэж үздэг.
Өлзийтөмөр хаан (Жинхэнэ нэр нь Буяншир) (1403-1412)
Дэлбэг хаан (1415)
Адай хаан (1425-1438), Хасарын удам.
Тайсун хаан Тодбух (Тогтохбух, Тогтоабух) (Тайсун хаан цолтой) (1433-1452), Элбэг хааны дүү Хархуцаг тайжын хүү Ажай тайжын ахмад хөвгүүн.
Агваржин хаан (Жонон) (1453), Тайсун хааны дүү эсвэл ойр төрлийн хүн.
Эсэн хаан – (Тайш) Ойрадуудын захирагч (1453-1454)
Махагүргис хаан (Үхэгт хаан цолтой) (1454-1465), Тайсун хааны хүү.
Молон хаан (1465-1466), Тайсун хааны Горлосын Алтайхан хатнаас төрсөн.
Мандуул хаан (1472-1479), Ажай тайжын ойрад хатнаас төрсөн.
Батмөнх Даян хаан (Даян хаан цолтой) (1478-1516), Баянмөнх жононгийн хүү.
Барсболд хаан (Жонон) (1516)
Боди Алаг хаан (1516-1547)
Дарайсүн гүдэн хаан (Гүдэн хаан цолтой) (1547-1557)
Түмэн засагт хаан (1557-1592)
Буян сэцэн хаан (Сэцэн хаан цолтой) (1592-1603)
Лигдэн хаан (1604-1634)
Эжэй хаан (1634 – 1635), өргөмжлөгдөж амжаагүй хаан

Зүүнгар улс

Эрдэнэ баатар хунтайж (1634-1668), Хархул догшин ноёны хүү.
Сэнгэ хунтайж (1665-1671), Эрдэнэбаатар хунтайжын хүү.
Галдан бошигт хаан (1671-1697)
Цэвээнравдан хаан (1697-1727), Сэнгэ хунтайжын хүү.
Галданцэрэн хаан (1727-1745)
Цэвээндоржнамжил (1745-1750)
Лхамдаржаа (1750-1753), Галданцэрэнгийн бага хатнаас төрсөн.
Даваач (1753-1755), Их Цэрэндондовын удам.

Хошуудын ханлиг

Гүүш хан Төрбайх (1642-1655), Хасарын хойчис
Даян Очир хан (1655-1669)
Гончиг Далай хан (1669-1698)
Ванжил хан (1698)
Лхазан хан (1698-1717)

Халимагийн хант улс

Хоо өрлөг (?-1644)
Шүхэр Дайчин (Шихир Дайчин), (1644-1661)
Пунцаг хан (1661-1669)
Аюук хан(Аюук, Аюуки, Аюка), (1669-1724)
Цэрэндондог (1724-1735)
Дондог-Омбо (1735-1741)
Дондогдаш хан (1741-1761)
Убаши хан (Убаш, Уваш, Увш), (1762-1771)

Олноо өргөгдсөн Монгол улс
Богд хаан (1911-1919) & (1920-1924)


URL:

Сэтгэгдэл бичих