Төр “угж”, ард түмэн “бэрд” биш…
Монгол улсыг хэзээнээс л халамжийн орон гэлцэж ирсэн. Нээрээ ч манайд ялангуяа сүүлийн жилүүдэд гадна, дотны халамж хавтгайрсан гэж хэлж болно. Мэдээж нийгмийн тодорхой бүлэгт халамж туслалцаа, дэмжлэг хэрэгтэй юу гэвэл хэрэгтэй. Гэхдээ халамж огт шаардлагагүй, бас халамж авчихаад зүгээр суугаад сурчихсан хүмүүс их бий. Тодруулбал дөрвөн мөч нь бүрэн бүтэн, эрүүл саруул бас ч үгүй залуу хэрнээ төрөөр амруугаа бэлэн хоол хийлэгчихээд хүмүүс түүнд өгөх л ёстой юм шиг авирладаг нөхөд манайд нуулгүй хэлэхэд олон. Монгол Улс 71 төрлийн халамжийн үйлчилгээтэй гэвэл та итгэх үү…
Монгол улсын 3 хүн тутмын нэг нь халамжид хамрагддаг…
Нийгмийн халамж, үйлчилгээний ерөнхий газрын албан ёсны цахим хуудсаар зочлоход “хавтгайрсан халамж” гэх брэнд үгийн утгыг ойлгож болно. Одоогийн байдлаар Монгол Улсад үйлчилж байгаа хууль, тогтоомжийн хүрээнд 71 төрлийн халамжийн үйлчилгээг үзүүлдэг ажээ. Энэ бол нэлээд их тоо. Сүүлийн үеийн статистик ч халамж хавтгайрсан гэдгийг нотолно. Тухайлбал 2018 оны 4 дүгээр сарын байдлаар нийгмийн халамжийн үйлчилгээнд нийт 1,162,677 хүн хамрагдсан байх жишээтэй. Үүнээс нийгмийн халамжийн тэтгэвэр, тэтгэмжид 154,909 иргэн, нийгмийн халамжийн үйлчилгээ болон хөнгөлөлтөд 328,102, хүүхдийн мөнгөн тэтгэмжид 679,666 иргэн хамрагдаад байгаа аж. Тэгэхээр Монгол улсын 3 хүн тутмын нэг нь ямар нэг халамжийн бодлогод хамрагддаг байх нь.
Нийгмийн халамжийн үйлчилгээ өмнөх оноос 4.5 тэрбумаар өсжээ…
Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газрын мэдээллээр нийгмийн халамжийн сангаас 2018 оны эхний 4 сард 154.9 мянган хүнд 45.4 тэр бум төгрөгийн тэтгэвэр, тэтгэмж олгосон нь өмнөх оны мөн үеэс нийгмийн халамжийн тэтгэвэр, тэтгэмж авагчид 24.2 (13.5%) мянгаар буурч, олгосон тэтгэвэр, тэтгэмжийн хэмжээ 1.4 (3.2%) тэрбум төгрөгөөр өсжээ. Нийгмийн халамжийн тэтгэвэрт 2018 оны эхний 4 сард 54.1 мянган хүн хамрагдсан нь өмнөх оны мөн үеэс 2.2 (4.2%) мянгаар, олгосон тэтгэврийн хэмжээ 4.4 (17.4%) тэрбум төгрөгөөр өссөн байна. Нийгмийн халамжийн үйлчилгээ, хөнгөлөлтөд 2018 оны эхний 4 сард 328.1 мянган хүн хамрагдсаны 75.2 хувь нь нийгмийн халамжийн хөнгөлөлт, нөхцөлт мөнгөн тусламжид хамрагдсан иргэд, 19.5 хувь нь ахмад настан, 4.0 хувь нь хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, 1.2 хувь нь алдар цолтой ахмад настай иргэд, 0.1 хувь нь нийгмийн халамжийн үйлчилгээнд хамрагдсан иргэд байна. Нийгмийн халамжийн үйлчилгээ болон хөнгөлөлтөд 44.6 тэрбум төгрөг олгосон нь өмнөх оны мөн үеэс 4.5 (11.2%) тэрбум төгрөгөөр өсжээ.
Энэ оны 3 сард 18 хүртэлх насны 679.7 мянган хүүхдэд 13.7 тэрбум төгрөгийн хүүхдийн мөнгөн тэтгэмжийг олгосон байна.
Манайд улсад хамгийн сүүлд хэрэгжсэн халамжийн бодлого бол Насны хишиг. Монгол Улсын 2017 оны төсөвт 20,5 тэрбум төгрөгийг Насны хишгийн зардалд зориулан тусгасан. Ингэснээр 122.0 мянга орчим ахмад настанд жилд 2 удаа 50,0-250,0 мянган төгрөгийн тэтгэмж боломж бүрдсэн. 2017 оны байдлаар Улсын хэмжээнд Насны хишиг авахаар өргөдөл гаргасан 65-69 насны 42,096 ахмад, 70-79 насны 52,403, 80-89 насны 17,559 ахмад, 90-ээс дээш насны 2,366 ахмад нийт 114,424 ахмад настан байна.
Дээрх тоон үзүүлэлтээс харахад гурван сая гаруй хүн амтай улс гэхэд аргагүй л халамжийн орон юм гэж бодогдохоор. Гэвч мэдээж насаараа улс эх орныхоо төлөө зүтгэж, татвараа төлсөн хүмүүс тэтгэвэр авч, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд тэтгэмжээ авалгүй л яах вэ. Гэхдээ ядуу, ядарсан хүн гээд эрүүл саруул, хөдөлмөр эрхлэх бүрэн чадвартай байж улсаас халамж аваад байгаа нь дэндүү эмгэнэлтэй. Тэгээд авсан мөнгөөрөө архи ууж, болж бүтэхгүй зүйлд цацаад дуусдаг нь нууц биш. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хэрнээ эрүүл, хөдөлмөрийн чадвартай хүмүүстэй ижил түвшинд ажиллаад сайн сайхан амьдарч буй олон иргэд манайд бий. Гэвч эрүүл саруул байж ажилгүй, архи ууж өдөр хоногийг өнгөрүүлдэг үл бүтэх нөхөд ч олон. Манай улсаас үзүүлдэг энэ халамжаас гадна гадны томоохон тусламжийн байгууллагууд, нутаг дэвсгэрт нь үйл ажиллагаагаа явуулдаг уул уурхай, олборлолтын компаниуд иргэдийг ёстой л “угжих” шиг болдог. Тийм ч учраас ажил хийх сэтгэлгүй, залхуу, ажил голдог сэтгэлгээтэй болж байна. Хатуухан хэлэхэд халамж авсаар байгаад бүр даварчихсан гайгүйхэн өнгөтэй өөдтэй хүмүүс ороод гарахад л мөнгө нэхдэг, төр засаг, УИХ-ын гишүүд, тойргоос нь сонгогдсон төлөөлөгчдөө “сэгсрээд” сурчихсан нөхдүүд олон бий. Дарга, даамал, хөрөнгө мөнгөтэй хүн, улстөрч гэхээрээ л хүсэл биелүүлдэг “бэрд” биш шүү дээ.
Нийгмийн халамжийн үйлчилгээнд хамрагдсан хүн /жил бүрийн эхний 4 сарын байдлаар/
| Үйлчилгээний төрөл | 2015 I-IV | 2016 I-IV | 2017 I-IV | 2018 I-IV | |
| Хүн | |||||
| 1 | Нийгмийн халамжийн тэтгэвэр, тэтгэмж | 185,368 | 199,127 | 179,094 | 154,909 |
| Халамжийн мөнгөн тэтгэмж | 63,073 | 59,920 | 51,944 | 54,126 | |
| Нөхцөлт мөнгөн тэтгэмж | 122,295 | 139,207 | 127,150 | 100,783 | |
| Жирэмсэн болон нярай, хөхүүл хүүхэдтэй эхчүүдийн | 82,680 | 92,370 | 79,313 | 49,884 | |
| Ахмад настныг асарч буй иргэний | 18,247 | 22,456 | 23,624 | 25,768 | |
| Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэнийг асарч буй иргэний | 18,943 | 21,830 | 22,022 | 22,792 | |
| Бүтэн өнчин хүүхэд үрчлэн өсгөсний | 2,425 | 2,551 | 2,191 | 2,339 | |
| 2 | Нийгмийн халамжийн үйлчилгээний болон хөнгөлөлт | 305,126 | 317,865 | 299,654 | 328,102 |
| Ахмад настнуудад үзүүлсэн хөнгөлөлт, тусламж | 66,653 | 70,607 | 46,662 | 64,038 | |
| Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд үзүүлсэн хөнгөлөлт, тусламж | 9,185 | 9,242 | 8,421 | 13,177 | |
| Нийгмийн халамжийн үйлчилгээ | 6,289 | 1,425 | 395 | 158 | |
| Нийгмийн халамжийн хөнгөлөлт, нөхцөлт мөнгөн тусламж | 220,346 | 233,940 | 238,547 | 246,860 | |
| Алдар цолтой амадуудад үзүүлсэн хөнгөлөлт, тусламж | 2,653 | 2,651 | 2,629 | 3,869 | |
| 3 | Хүүхдийн мөнгөн тэтгэмж | 1,005,437 | 1,004,933 | 639,053 | 679,666 |
Бэлтгэсэн: С.Мөнхжаргал
URL:
