Тавантолгойн шинэ нөхцөл

Дэлхийн коксжих нүүрсний томоохон орд болох Тавантолгой төслийг хөдөлгөж, бүрэн утгаар нь ашиглах эрмэлзэл үе үеийн Засгийн газар, Ерөнхий сайдуудад байсан юм. Тэд Тавантолгойн хувь заяаг шийдэх өөр өөрийн хувилбар, арга замыг санал болгож, тэр тоолон нөхцөл шаардлагууд өөрчлөгдсөөр иржээ. Өдгөө Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газар тав дахь дүрмийг гаргаж, хөрөнгө оруулагчидтай хэлэлцээр эхлүүллээ. Урьдчилан тавьсан нөхцөл шаардлагыг харвал “Эрдэнэс Тавантолгой”-д ихээхэн ашигтай харагдах хувилбарыг тендерт ялсан Консорциум ерөнхийд нь хүлээн зөвшөөрснөөр Засгийн газрын санал болгосон дүрмийн дагуу албан бус хэлэлцээр өрнөж байна.

2016 оны арваннэгдүгээр сарын 16-ны Засгийн газрын хуралдааны тэмдэглэлд Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Ц.Дашдорж Ажлын хэсэг байгуулах асуудал танилцуулсан тухай ганц өгүүлбэр харагдана. Хэний ч анхаарал татахааргүй уг мэдээллийн ард Тавантолгой төслийн хөрөнгө оруулагчаар шалгарсан консорциумтай хэлэлцээрийг албан ёсоор эхлүүлэх агуулга байсан юм. Тодруулбал, арваннэгдүгээр сарын 16-ны Засгийн газрын хуралдаанаас Ерөнхий сайдын 104 дүгээр захирамж гарч, Улсын Их Хурлын 2010 оны 39 дүгээр тогтоолыг хэрэгжүүлэх зорилгоор “Тавантолгойн нүүрсний ордод хөрөнгө оруулж, хамтран ажиллахаар шалгарсан хөрөнгө оруулагчтай гэрээний нөхцөлийг сайжруулах чиглэлээр хэлэлцээ хийж, санал дүгнэлт боловсруулах үүрэг бүхий Ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнийг 1 дүгээр, баримтлан ажиллах удирдамжийг 2 дугаар хавсралт ёсоор тус тус баталсугай” гэжээ.

Ажлын хэсэг арванхоёрдугаар сарын 9-ний Баасан гарагт Хятадын төрийн өмчит “Чайна Шенхуа Энержи” компанийн удирдах нөхөдтэй уулзаад, үргэлжлүүлэн үдээс хойш нь үндэсний олборлогч компаниудыг дуудсан юм. Олон нийтэд нээлттэй болгосон хэвлэлийн энэ мэдээ Тавантолгой төслийг дахин анхаарлын төвд гаргаж ирэв.

Засгийн газраас хэвлэлийнхэнд зориулан түгээсэн мэдээнд уг Ажлын хэсэг Монгол улсын Засгийн газрыг бүрэн төлөөлнө гэжээ. Ажлын хэсэг 19 хүний бүрэлдэхүүнтэй. Засгийн газрын гишүүн, Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Ц.Дашдорж ахлан, дэд даргаар БОАЖ-ын сайд Д.Оюунхорол, ЗТХ-ийн сайд Д.Ганбат нар ажиллана. Бүрэлдэхүүнд нь “Эрдэнэс Монгол” ХХК, “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК, “Монголын төмөр зам” ХК, Ашигт малтмал газрын тосны газрын удирдлагууд, холбогдох яамдын төлөөлөл багтсан. Ажлын хэсэг хөрөнгө оруулагчтай хэлэлцээр хийж, явцыг 14 хоног тутамд танилцуулах ба үр дүнг, холбогдох гэрээний төслийн хамт 2016 оны арванхоёрдугаар сарын 31-ний дотор Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцүүлэх даалгавар авчээ.

Сураг алдран замхарсан Тавантолгойн хэлэлцээрийг дахин эхлүүллээ гэх мессеж илгээсэн 9-ний өдрийн уулзалт, Ерөнхий сайдын захирамжийг баталсан 16-ны өдрөөс ч өмнө, аль халуун намраас л Засгийн газар төслийн тооцоо судалгааг нарийвчлан үзэж, холбогдох талуудтай ширээний ард сууж эхэлсэн юм. Хямарч байгаа эдийн засгаа сэргээж, амьсгал авахын тулд таван том төсөл тэр тусмаа Тавантолгойг хөдөлгөнө гэж Мэргэжлийн Засгийн газар наймдугаар сарын бүгчим өдрүүдэд л зарласан. Бэлэн байгаа том төслөө асар хурдан хөдөлгөх эрмэлзэл нь яриа хэлэлцээрийг яаравчлах төдийгүй үр дүнтэй байлгах шалтгаан юм. Тиймээс ч Тавантолгойг гацах саадгүй ногоон гэрлээр урагшлуулах хамгийн боломжит хувилбар, шийдлийг олох ёстой.Монголын төр засгаас өмнө хийж ирсэн тооцоо судалгаа, уулзалт тохироо бүрийг нухацтай судалсны үндсэн дээр хөрөнгө оруулагчаар шалгарсан консорциумтай шинэ шатанд хэлэлцээр эхлүүлж, гэрээний нөхцөлийг сайжруулах арга ухаан сийлсэн нь өнөөгийн нөхцөлд цаг алдахгүй хамгийн зөв шийдэл байлаа.

Ажлын хэсгийн ахлагч Ц.Дашдорж сайд “Засгийн газраас Тавантолгой төслийг ордын олборлолт, борлуулалт, төмөр зам, цахилгаан станц төдийгүй Өмнөговь аймгийн бүс нутгийн бүтээн байгуулалттай хамт цогц байдлаар шийдэх байдлаар хэлэлцээрийг үргэлжлүүлэх” бодлого барьж буйгаа мэдэгдсэн.

Өдгөө хэлэлцээрийн албан бус уулзалтууд Улаанбаатар, Бээжинд хаалттай хаалганы цаана үргэлжилж байна. Албан хэлэлцээр өнөө маргаашгүй эхлэх бололтой. Ажлын хэсэг шийдэмгий ажиллаж, талуудын ашиг сонирхлыг хамгийн ойртуулж болох тэнцвэрийг олж чадваас Ж.Эрдэнэбатын кабинет он солигдохоос өмнө Тавантолгойг ашиглах 5 дахь хувилбарыг танилцуулах нь.

ГЭРЭЭНИЙ НӨХЦӨЛ ХЭРХЭН САЙЖРАХ ВЭ?

Гэрээг сайжруулах үндсэн нэг том нөхцөл болж “Эрдэнэс Тавантолгой” Консорциумын бүрэлдэхүүнд хувь эзэмшигчээр орж ирэх бололтой.

Засгийн газрын хүлээж буй үр дүнг тодорхойлсон удирдамжид “Тавантолгой төслийг хэрэгжүүлэгч компанийн 51-ээс доошгүй хувийг Монголын тал эзэмшиж, үүн дотроо төрийн өмчийн “Эрдэнэс-Тавантолгой”-н оролцоог зохистой түвшинд хангах”-ыг чиглүүлжээ. Ажлын хэ­сэг хөрөнгө оруулагчидтай ямар чиглэлээр, юу ярилцахыг удирдамжаар тодорхойлж өгсөн юм.

Консорциумд нэгдсэн гурван компанийн хувьд “Энержи  Ресурс” 51%, “Шенхуа” 49%-ийн эзэмшилтэй. Харин “Сумитомо” гурав дахь зах зээлд Тавантолгойн нүүрсийг гаргахын сацуу хөрөнгө босгох баталгаа болж, Консорциумын бүрэлдэхүүнд орж ирсэн. Тэгвэл Засгийн газрын тавьж буй нөхцөлөөр төслийн компани дээр 51%-иа хадгалах Монголын сонирхол “Энержи Ресурс”+”Эрдэнэс Тавантолгой”. Харин 51 дотроо тус бүрийн эзэмшил ямар байх нь хэлэлцээрийн үр дүнд тодорхой болох биз. Юутай ч “Энержи Ресурс” 66%, ЭТТ 34% гэсэн хувилбар яригдаж байна.  51%-ийн эзэмшлээ ЭТТ-той хуваалцахаар болж байгаа ч “Энержи Ресурс”-т төслийн менежментийг хэрэгжүүлэх үндсэн чиг хэвээр хадгалагдах  төрийн оролцоо тийм ч нөлөөлөхүйц түвшинд бус байх нь гэж таамаглах үндэслэл бий.

М.Энхсайхан сайдын Тавантолгойг ашиглах 4 дэх оролдлого унасанд төрөл бүрийн шалтгаан гаргаж ирэн тайлбарладаг ч төслийн 51 хувийг эзэмших Монголын талын хөрөнгө оруулагчаар зөвхөн “Энержи Ресурс”-ыг сонгосонд таагүй хандагсад цөөн биш байсан юм. Тавантолгойн нүүрсний орд шууд болон шууд бусаар гадаадын хуулийн этгээдүүдийн хяналтад бүрэн орж байна гэсэн үндэслэлээр Монголд ашиггүй хувилбар гэж дүгнэсэн билээ.

Өмнөх хэлэлцээрийн бүтэлгүйтлийг ЭТТ-г хувь эзэмшүүлж засаад зогсохгүй Тавантолгойг ашиглах эрх авснаар бий болох давуу тал, боломжийг зөвхөн “Энержи Ресурс”-ээр хязгаарлахгүйгээр тооцоолжээ. Ажлын хэсгийн өдгөө тавьж буй нөхцөлүүд “Эрдэнэс Тавантолгой”-д хамгийн ашигтай харагдаж байна. Талууд хэрвээ тохиролцож чадвал ЭТТ хувь эзэмшээд зогсохгүй нүүрсний үнийн өсөлттэй уялдан багадаа 3, цаашлаад 8 хүртэл хувийн роялти авах давуу тал хэлэлцээрийн үр дүнд үүсч мэдэх нь. Гэрээний ийм хувилбараар тооцоо хийхэд Монголын Засгийн газар болон “Эрдэнэс Тавантолгой”-д ногдох ашиг өмнө ярьж байснаас хамаагүй илүү унахаар байгаа билээ.

Уг хувилбарын бас нэг давуу тал нь үндэсний аж ахуйн нэгжүүдийг бүтээн байгуулалтын ажилд татан оролцуулах, улмаар үйл ажиллагааг нь давхар дэмжих бодлого. “Эрдэнэс Тавантолгой” “Чалко”-гийн өрийг дарахын тулд TTJVCO-гоор олборлолт хийлгэж, олборлолтын хөлсийг нүүрсээр төлж байгаа. Цанхийн хоёр уурхайн олборлолт зэрэг явснаар 2017 оны эхний хагаст “Чалко” болон TTJVCo компанийн өр төлбөрийг барагдуулахаар тооцоолж, Баруун Цанхийн ашиглалтыг эхлүүлсэн.

Өрийн дарамтаас ангижирчихвал гэрээт олборлогчийн гэрээг шинэчлэх үүд нээгдэх төдийгүй түүгээр үндэсний компаниуд орж ирэх цаг хугацааны тохироо ч аятайхан бүрдэж байх шиг. Ажлын хэсгийн уулзалтад ирсэн компаниудаас “Хишиг арвин индустриал”, “Моннис” нь Баруун Цанхи дээр хөрс хуулж байгаа. Дээрээс нь “Олборлолт”, “Үндэсний олборлогч”, “Гранд повер” зэрэг компани нэмэгдэж байгаа нь хямралын үед дотоодын аж ахуйн нэгжүүдээ ажилтай, орлоготой байлгах ач холбогдлыг онцолсных юм.

Зэрэгцээд өөрсдийн эрх ашгийн үүднээс эдийн засгийг сэргээх найдвар болсон том төслийг няцаах, үймүүлэх хандлага ч ажиглагдаж эхэллээ. Үүний нэг илрэл нь өдөр тутмын сонингуудаар зэрэг шахам цацагдсан Тавантолгойг 400 саяар зарах нь гэсэн мэдээлэл болон TTJVCO-гоос “Эрдэнэс Тавантолгой”-н Гүйцэтгэх захирал Д.Ариунболдод хаягласан тэрбум тэрбумаар долларын боломж амласан захидал. Ятган сэнхрүүлэх үгсээр дүүрэн уг захидлаас Тавантолгойгоос жийгдэх нь гэж салж ядсан асар их сандрал мэдрэгдэнэ. Иймэрхүү хутган үймүүлэлтээс ангид байж автахгүй байхыг өнгөрсөн хугацаанд гацсан, зогссон, хөрөнгө оруулалт нь асар их нэмэгдсэн том төслүүдийн хувь заяа хангалттай сургамж болгож ирлээ.

Тавантолгой төслийг хөдөлгөх гэсэн үе үеийн Засгийн газар, Ерөнхий сайдуудын оролдлого, хүчин чармайлтууд унасаар ирсэн нь гадаад дотоод хүчин зүйлс, талуудын эрх ашгийн тэнцвэрийг олж чадаагүйнх. Тэгвэл “Эрдэнэс Тавантолгой”-д нэн ашигтайгаар шийдэгдэж буй эдгээр нөхцөл “Энержи Ресурс”-ын ашиг сонирхолтой яаж нийцэх вэ. Хэдий зээлдүүлэгч талуудтайгаа зээлийн хэлэлцээрийг амжилттай шийдвэрлэж, өрийн бүтцээ шинэчилсэн ч “Энержи Ресурс”-ын ирээдүй, төлбөрийн чадварт Тавантолгойн орд чухал нөлөөтэй төсөл юм.

Ордын менежментийг хийснээр компанийн эдийн засагт нөлөө бүхий өөрчлөлт гарч,  үйлдвэрлэлийн сул хүчин чадлаа ашиглах, зах зээл дэх сайн чанарын нүүрсний борлуулалтаа өсгөх, улмаар орлогоо нэмэгдүүлэх боломжууд гарч ирнэ.

Хэлэлцээрийн удирдамжид “Ашигт малтмалын тухай хуулийн 35.11-д “Олборлосон, баяжуулсан, хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүнийг Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа боловсруулах үйлдвэрт тэргүүн ээлжинд, зах зээлийн үнээр нийлүүлнэ” гэж заасны дагуу төсөл хэрэгжүүлэгч компани нь одоо байгаа угаах үйлдвэрийг ашиглах, мөн тус үйлдвэрийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлж шинээр үйлдвэр барих замаар нүүрсээ боловсруулсны дараа экспортлох” хэмээн заасан нь тус компанийн үйлдвэрлэлийн сул хүчин чадлыг дүүргэх орон зай юм.

“Энержи Ресурс”-ын 15 сая тонныг боловсруулах хүчин чадалтай үйлдвэр “одоо байгаа цорын ганц угаах үйлдвэр”. Тус компани 2016 оны эхний хагас жилийн байдлаар 1 сая тонн нүүрс угааж боловсруулжээ. Үүгээр тооцож үзвэл нийт хүчин чадлынхаа 13 хувийг ашиглаж байна гэсэн үг. Хүчин чадлынхаа 20%-д ч хүрч ажиллаагүй угаах үйлдвэрийг бүрэн чадлаар ажиллуулах боломж дээрх нөхцөлөөр хангагдах юм. Мөн угаах үйлдвэрийн хүчин чадлыг нэмэх, 30 сая тоннд хүргэх талаар ч яригдаж байна.

Шинэ нөхцөлөөр төслийн компанид “Энержи Ресурс” голлон тоглогчийн байр суурьтай хэвээр үлдэх бололтой. Үндэсний компаниудаас төслийн менежментийг аваад явчих чадавх, хүний нөөц тус компанид хангалттай бий гэдэгт Монголын уул уурхайн салбар итгэдэг. Засгийн газар ч бас найдлага тавьж байх шиг байна.

Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат аравдугаар сард Япон улсад албан ёсны айлчлал хийх үеэр “Энержи Ресурс” компани Японы “Сумитомо” корпорацитай өмнөх тохиролцоогоо баталгаажуулан хамтран ажиллах санамж бичиг үзэглэсэн. Санхүүжилтийн асуудлыг шийдвэрлэх, нүүрсийг далайн чанадад гаргах маркетингийг хариуцан ажиллах ач холбогдлоор төслийн консорциумд орж ирсэн “Сумитомо” ч үйл ажиллагаагаа ч идэвхжүүлжээ. Тавантолгойн ордоос олборлосон нүүрсийг баяжуулан Японы зах зээлд нийлүүлэхээр тусгасан санамж бичиг эхнээсээ ажил болж, “Энержи Ресурс” компани өнгөрсөн сард Япон руу туршилтын журмаар нүүрс ачуулаад байгаа.

Энэ бүх нөхцөл байдлыг харвал монголчууд хоорондоо хэл амаа ололцчихсон бололтой. Тэгвэл хэлэлцээрийн гол бэрхшээл “Шенхуа”-гаас хамаарч таарна. Шинэ нөхцөлүүдэд “Шенхуа” юу гэж хариулах нь нэн сонин. “Шенхуа” групп нь төмөр зам, далайн боомт, тээврийн цогц бизнес эрхэлдэг Хятадын хамгийн том төрийн өмчит компани. Охин компани болох “Чайна Шенхуа Энержи” бол дэлхийн хамгийн том нүүрсний компани.  Тавантолгойг бүүр эхнээс нь сонирхсон “томчуудаас” тунаж үлдсэн ганц нь.  Тавантолгойн төслийн тендерт хоёр удаа орж, хоёр удаа ялсан. Нүүрс тээвэрлэх төмөр замын өөрийн гэсэн дэд бүтэцтэй. Төмөр замын сүлжээгээ манай улсын өмнөд хил рүү татаад аваад ирсэн. Тиймээс Монголын нүүрсийг авах, тээх том ашиг сонирхлоосоо тийм ч амар ухрахгүй болов уу.

Хэлэлцээрийн шинэ нөхцөлд “Шенхуа”-д хамаарч байгаа хамгийн том хүчин зүйл нь төмөр замын асуудал. Тавантолгойн хамгийн том  бэрхшээл нь монголчуудыг 7 жил хэрэлдүүлсэн 267 км төмөр зам билээ. Тавантолгойн хөрөнгө оруулалтын гол тохиролцоо мөнөөх төмөр замын эргэн тойронд өрнөнө.

“Энержи Ресурс”-“Чайна Шенхуа Энержи”-“Сумитомо” консорциум Тавантолгойн хөрөнгө оруулагчаар шалгарахдаа 1 тэрбум гаруй ам.доллараар Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр замыг барьж ашиглалтад оруулах, төмөр замыг “Шенхуа” барьж байгуулах ба тус компанийн мэдлийн төмөр замын сүлжээгээр дамжин Тавантолгойн бүтээгдэхүүн зорилтот хэрэглэгчдэдээ хүрнэ. Ингэхдээ нийт борлуулалтын 25%-ийг гуравдагч зах зээлд гаргах амлалтаар тендерт ялсан билээ.

Засгийн газар одоо “Шенхуа”-тай “Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр замын суурь бүтцийг барьж, ашиглах, тээвэрлэлтийн үйл ажиллагаа эрхлэх компанийн 51%-ийг төрийн өмчит “Монголын төмөр зам” ХК эзэмшин, төрийн оролцоо, хяналтыг хангаж, тухайн төмөр замын суурь бүтцийг 2.5 жилийн хугацааны дотор барьж ашиглалтад оруулах, төсөл хэрэгжиж дууссаны дараа төмөр замын суурь бүтцийг барьж, ашиглах, тээвэрлэлтийн үйл ажиллагаа эрхлэх компанийн 49%-ийг төрийн өмчит “Монголын төмөр зам” ХК үнэ төлбөргүй эзэмших” нөхцөлөөр хэлэлцээр хийж байна. Тавантолгойгоос Гашуунсухайтын чиглэлд тавих төмөр замын тухайд өмнөх хэлэлцээрээр бол уг төмөр замыг Концессоор эзэмшүүлээд, 30 жилийн дараа 51%-ийг төр үнэ төлбөргүй авах тохиролцоог хөрөнгө оруулагчидтай хийгээд байсан юм.

Дашрамд, өнгөрсөн хавар Энэтхэгийн 1 тэрбум долларын хөнгөлөлттэй зээлийг Тавантолгой-Гашуусухайтын төмөр замд зориулах талаар яригдсан ч төдөлгүй замхарсан билээ. Намар нь Эгийн голын УЦС-ын төслийн санхүүжилтэд зориулахаар шийдвэрлээд дараа нь цуцалчихсан Хятадын нэг тэрбум долларын хөнгөлөлттэй зээлээр ТТ-ГС чиглэлийн төмөр замыг санхүүжүүлэх боломжийн талаар “Монголын төмөр зам”-ынхан Засгийн газарт хандаж байсан юм. Арванхоёрдугаар сарын 14-ний өдрийн Засгийн газрын хуралдаанаар “Монгол Улсын Засгийн газар, Бүгд Найрамдах Энэтхэг Улсын Экспорт-Импорт банк хоорондын 1 тэрбум ам.долларын зээлийн ерөнхий хэлэлцээрийн хүрээнд Газрын тос боловсруулах үйлдвэр барих төслийг санхүүжүүлэхээр шийдвэрлэжээ”.

Магадгүй эндээс төмөр замыг “Шенхуа” барьж байгуулах тухай өмнөх хэлэлцээрийн тохироо хэвээр үргэлжлэх бөгөөд харин суурь бүтцийн өмчлөлд дээр дурдсанаар өөрчлөлт оруулахыг Ажлын хэсэг зорьж байх шиг байна.

Ажлын хэсэг дээрх бүх тохироо нөхцөлийг хангаж чадвал нэн даруй Хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулах ажил руу ханцуй шамлан орох ёстой. Гэрээ байгуулснаас хойш 9 сарын хугацаанд багтан, гэрээнд хамрах тусгай зөвшөөрлийн талбайд хамаарах Тавантолгойн нүүрсний ордыг ашиглах ТЭЗҮ-г шинэчлэн боловсруулж, Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлөөр батлуулах хандлагатай байна.

Нөхцөл сайжруулах агуулга, үйл явдлын өрнөлийг уялдуулан харвал Тавантолгой дахь талуудын ашиг сонирхлыг ухаалаг бодлогоор уялдуулан зохицуулах алтан дунджийг олсон, хамгийн богино хугацаанд ойлголцоод явах боломжтой аядуу хувилбарыг Засаг шүүрч авчээ. Шинэ шатны хэлэлцээр дэс дараатай, өмнөх бүтэлгүйтлээс сургамж авч, засахыг нь засч, сөргөлдөөнөөс зайлсхийн, чимээгүй боловч хурдтай урагшлах найдвар төрүүлэхүйц харагдаж байна.

Эрх ашгийн мөргөлдөөн, зөрчлөөс шалтгаалан үргэлж унаж ирсэн аварга төслийг хөдөлгөх цаг хугацааны тохироо бүрджээ. Тэр тусмаа хямарсан эдийн засаг, харьцангуй аядуу, нэг хүчин эрх барьсан улс төрийн нөхцөл байдал, цаг хугацааны хүчин зүйл дор Тавантолгойг жинхэнэ утгаар нь хөдөлгөх хариуцлагатай мөчийн өмнө Ж.Эрдэнэбатын танхим ирээд байна.

Эргэн сануулахад,

2008 оноос эхлэн таван Засгийн газар, таван Ерөнхий сайдын Тавантолгойг цогцоор шийдэхийг эрмэлзсэн түүхээс эхний дөрвөн оролдлогыг эргэн сануулъя.        

1. С.Баярын Засгийн газар 2008 онд Тавантолгойн ордыг төрийн мэдэлд авч, төслийг цогц байдлаар хэрэгжүүлэхээ мэдэгдсэн юм. Улмаар Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайдаар ахлуулсан Ажлын хэсэг томилон Таван­толгойн олон улсын уралдаант шалгаруулалт зарласан. 8 орны 15 том компани, консорциум оролцохоо мэдэгдсэний дунд Австралийн “ВНР billiton” групп, ОХУ-ын гурван компанийн консорциум, БНСУ-ын КОРЕС консорциум, АНУ-ын “Пибоди энержи” групп, БНХАУ-ын “Шенхуа Энержи”, Японы хамтарсан нэгдэл, Энэтхэгийн “Жиндал Стийл энд Поавер”, Бразилийн “Вале” нар сонирхлоо илэрхийлж, танил­цуулгаа хүргүүлсэн байдаг.
2. С.Батболдын Засгийн газар 2010 онд Тавантолгойн стратегийн хөрөнгө оруулагч шалгаруулах олон улсын тендер зарлав. Тавантолгойн түүхэнд алдарт 39 гэж тэмдэглэгдэн үлдсэн УИХ-ын тогтоолыг 2010 оны 7 дугаар сард гаргасан ба түүнийг хэрэгжүүлэх үүрэг С.Батболдын Хамтарсан Засагт ирсэн юм. ТТ ордод хөрөнгө оруулах компаниудад урьдчилан тавьсан 6 нөхцөлийн дараа дээрх 15 сонирхогчоос дор дурдсан 6 компани хураангуй жагсаалтад тунаж үлдэв. 1.БНХАУ-ын “Шенхуа Энержи”, 2.ОХУ-ын “Төмөр замуудын нэгдэл” тэргүүтэй оролцогчид, 3.АНУ-ын “Пибоди Энержи”, 4.Люксембургийн “Арселор Метал”, 5. Бразилийн “Вале”, 6.Швейцарийн “Экстрата”. Тэргүүн шадар сайдаар ажиллаж байсан Н.Алтанхуягаар ахлуулсан Ажлыг хэсэг хэлэлцээрийг эхлүүлсэн ч ажил олигтой явж өгөөгүй. 2011 онд Засгийн газар Тавантолгой ордын ашиглалтын лиценз Монголын “Эрдэнэс Тавантолгой” компанид үлдэх, хувь эзэмшлийн хувьд Хятадын компани Тавантолгой ордын 40 хувьд хөрөнгө оруулах, ОХУ-Монголын хамтарсан компани болох “Дэд бүтцийн хөгжил” 36 хувь(18+18), үлдсэн 24 хувийг Америкийн “Пибоди Энержи” авах гэсэн хувилбарыг зарласан юм. Үндэсний Аюулгүй байдлын зөвлөл дэмжээгүй энэ хуваарилалтын дараа “Экстрата”, “Вале”, “Арселор Метал” Монголоос гарсан.
3. Н.Алтанхуягийн Засгийн газар 2014 оны наймдугаар сарын 20-нд “Тавантолгойн ордын талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” 268 дугаар тогтоол гаргаснаар Тавантолгой ордын олон улсын тендерийн  гацаа арилж, дахин хөдлөх найдварыг сэргээсэн. Засгийн газраас хөрөнгө оруулагчдад туршлагатай үндэсний компани 51 хувийг эзэмшин олон улсын нэртэй компаниудтай баг болж орж ирэх үндсэн нөхцөл тавьсан ч 11 дүгээр сард Засгийн газрыг огцруулснаар төсөл дахин зогсов.
4. Ч.Сайханбилэгийн Засгийн газар 2015 онд 268 дугаар тогтоолын дагуу Тавантолгойн ордод хөрөнгө оруулагчийн сонгон шалгаруулалт зарлаж, шалгарсан консорциумтай хэлэлцээ хийхийг мега төсөл хариуцсан Сайд М.Энхсайханд даалгав. Тендерт Монголын “Энержи ресурс”, Хятадын “Чайна шинхуа энержи”, Японы “Сүмитомо” компанийн консорциум шалгарсан. Тавантолгой төсөлд 4 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулах санхүүгийн саналаар тендерт тэргүүлсэн.

The Mongolian Mining Journal /2016.12. 097/