Хямралын гол шалтгаан нь нүүрс биш юм уу

Монгол Улсын эдийн засгийн хямарсан гол шалтгаан нь нүүрс болж байх шиг. Энд мэргэжилтнүүд янз бүрийн таамаг дэвшүүлж байгаа ч яах аргагүй эцсийн хариулт нь нүүрс болж таарах нь.

Эдийн засгийн хямралын талаар шинжээчид, төрийн түшээд гээд олон хүмүүс янз бүрийн таамаг дэвшүүлж байгаа. Монголчууд бид талхаа их идээд хямарсан гэж хэлэх нь халаг байна. Эрх ямбатнууд хувьдаа завших нь их байснаас, төрийн нүсэр аппаратаас боллоо, алт зэсийн үнэ дэлхийн зах зээл дээр унасан. Гаднын хөрөнгө оруулалт буурсан, хууль нь буруу байсан. Эрх баригчдаас болсон гээд тоо тоймгүй олон шалтгаан тоочсон. Хямралд энэ бүгд ямар нэгэн хэмжээгээр холбоотой юу гэвэл холбоотой байж таарна.

Гэхдээ хамгийн гол шалтгаан нь нүүрс байсан гэдэг эцсийн хариулт гарч байх шиг.  Манайхаас коксжих нүүрс авдаг гол түншлэгч орон маань хятад. Өөр ямар ч улс орон манайхаас нүүрс зөөвөрлөх боломжгүй. Тиймээс төрийн өмчит “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийг үүсгэн байгуулаад Тавантолгой орд газрыг ашиглалтад оруулаад багагүй хугацаа өнгөрсөн ч сүүлийн жилүүдэд энэ салбарт ахиц гарсангүй. 2012 оноос хойш гурван жилийн хугацаанд нүүрснээс ямар орлого олж байна вэ гэхээр ганцхан л хариулт өгдөг. Бид “Чалко”-д төлөх өрийг барагдуулж байна хэмээн ам тагладаг. Үнэн хэрэгтээ энэ бол Тавантолгойн орд газарт бол тийм ч их өр биш. Төлөөд барагдуулаад өдийд нүүрснээс асар их орлого олсон байх ёстой л доо.

Хамгийн гол нь хятадад нүүрсний хэрэглээ буурсантай л холбоотой байхгүй юу. Үүнийг мэдсээр байж өмнөх Засгийн газрын “Чалко”-д төлөх өрийг барагдуулж байна хэмээдэг. Энэ бол зүгээр л шалтаг. Тэр ч бүү хэл Хятадын нүүрсний хэрэглээ 2020 он хүртэл хэдэн сая тонноор буурах хандлагтайг судалгаагаар гаргасан байна лээ.

Саяханы нэг мэдээлэл сөхвөл зөвхөн “ӨМӨЗО-оос энэ оны 1-11-р сарыг хүртлэх нүүрс олборолт нь өнгөрсөн жилийн мөн үеэсээ 109.83 сая тонн багасан, 11.6 хувьд хүрчээ. Энэ нь өнөө жилийн хувьд нүүрс олборолтыг дээд хэмжээнд багасгасан бөгөөд нүүрс олборлоход хориг тавих ажил үр дүнгээ өгч буйг харуулж байна” хэмээжээ. Тус мэдээллээс харахад л бүх зүйл ойлгомжтой харагдана.

Н.Дөл