Оюутолгой зогсолтод орж, 1700 ажилтандаа халагдах тушаал өгөх нь

Оюутолгойн Төлөөлөн удирдах зөвлөл өнгөрсөн өд­рүүдэд хуралдаж, “Рио Тинто” компанийн удирдлагуудын шийдвэрийг хүчин төгөлдөр хэвээр үлдээв. Уг шийдвэр нь Оюутолгойн ордын далд уурхайг зогсоох тухай. Уг ордод хөрөнгө оруулагчийн үүрэг гүйцэтгэж, Монголын Засгийн газартай Хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуул­сан уг групп ийн хатуурхах  болсон нь тодорхой үндэс­лэлтэй. Тэр нь уг групп Оюутолгойн хөрөнгө оруулал­тыг анх мэдээлж байснаасаа хоёр тэр­бумаар нэмж, 4.4 тэрбум ам.доллараас 6.7 тэрбум ам.дол­ларт хүр­гэсэнтэй нь хол­боотой. Засгийн газ­раас дээрх хө-рөн­гө оруулалтын өсөлтийг “Багцаагүй. Тодорхойгүй” хэмээн тайлбарлаж, УИХ-аар хэлэлцэх зайлшгүй шаард­лагатай гэх шаардлага тавьсан. Ингэснээр “Рио Тинто” хийгээд Засгийн газ­рын зөр­чил даамжирч, өнөөд­рийн нөхцөл байдал үүсээд буй. Яаж ч бодсон Засгийн газартай эв зүйгүй ололцож чадаагүй хөрөнгө оруулагчид УИХ-ын 76 гишүүнтэй учир зүйгээ хялбархан шиг олохгүй гэдэг нь тодорхой учраас энэ.

Гол нь энэ бүхний төлөөсөнд Оюутолгойн далд уурхай зогсолтод орж, уг ордыг түшиглэн ажил, амьдралаа залгуулж байсан 1700 монгол их удалгүй халагдах өр­гөдлөө авахад ойрхон боллоо. Энэ шийдвэрийг өнгөрөгч өд­рүүдэд хуралдсан “Оюутолгой” ком­панийн Төлөөлөн удирдах зөв­лөл гаргаж. Гэтэл Монголын Засгийн газар энэ бүхний талаар тодорхой тайлбар хийсэнгүй. Ха­рин Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хурал болохоос өмнө “Оюутолгойн хоёр дахь шатны бүтээн байгуулалтын санхүүжилтийг шийдэхээс өмнө хоёр талаасаа суугаад ярилцъя гэж байгаа. Түүнээс биш та нар далд ууррхайгаа ашиглалтад оруулж болохгүй гэж хэлсэн зүйл байхгүй. “Рио Тинто”-ийн зүгээс ч бас ярилцаж, хэлэлцэхэд бэлэн гэдгээ илэрхийлсэн. Танай, манай тал гэх зүйл байхгүй. Адилхан манай тал шүү дээ. Бид бүгдээрээ хамтдаа суугаад асуудлаа ярилцах ёстой. Өмнө нь анхан шатны хөрөнгө оруулалт дээр тодруулах зүйл байсан учраас баяжмал экспортлохыг хоёр ч удаа хойшлуулсан. Дараа нь ойлголцолд хүрээд, баяжмалын экспорт эхэлсэн шүү дээ. Энэ удаад ч мөн хөрөнгө оруулалтыг УИХ-аар хэлэлцэнэ. Оюутолгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээ бол хууль. Энэ хуулийнхаа хүрээнд асуудлыг шийднэ” хэмээж байсан юм. Гэсэн ч тэрбээр хоёр талын эрх ашгийг нэгтгэж, учир зүйгээ олж улсынхаа эдийн засгийг аврах хэмжээнд ажиллаж чадсангүй бололтой юм. Нөхцөл байдал ийн үргэлжилж, хөрөнгө оруулагчид хатуурахлаа зогсоогоогүйгээс харахад шүү дээ. Тэгээд ч энэ засагт Оюутолгойн хөрөнгө оруулалтыг эсэргүүцэх замаар улс төрийн пиар хийж, сонгогчдоос оноо авч ирсэн 3-4 сайд бий. Тэдний нэг нь хөрөнгө оруулагчидтай хийх хэлэлцээг удирдан, яриа өрнүүлэх үүрэг хүлээснээс харахад хөрөнгө оруулагч талтай манай тал хэл амаа ололцоно гэж найдахад тун бэрхтэй. Тиймээс ч эхнээсээ үр дүн нь эерэг тал руугаа бус сөрөг тал руугаа гарч эхэлсэн байхыг үгүйсгэх аргагүй.

Ядахад С.Баяр болон С.Батболдын Засгийн газрын хэрэг­жүүлсэн өглөгийн бодлого нь өөрөө Н.Алтанхуягийн засгийг толгой өндийх эрхгүй болгосон ч гэж болно. Учир нь “Эрдэнэт” үйлдвэр болон Тавантолгойн ордоос олох орлогыг зээлж аван иргэдэд “Хүний хөгжлийн сан” нэрээр тараачихсан. Цаашлаад Оюутолгойгоос авсан 250 сая ам.долларын урьдчилгаагаа ч мөн энэ маягаар үр ашиггүй зарцуулсан байгаа. Ингэхээр ирэх өдрүүдэд Монголын эдийн засагт орж ирэх гадаад валют бараг л байхгүйтэй адилхан болсон бөгөөд бүхэлдээ улстөрчдийн оноо хайсан шийдвэрийн төлбөр болоод дууссан гэж болно.

Тэгвэл Оюутолгойн далд уур­хайн бүтээн байгуулалт зогсолтод орж, үйл ажиллагаа нь саармагжс­наар Монголд ямар хохиролтой вэ. Үүний хариуг өнгөрсөн хугацаанд өссөн ам.долларын ханшийн өсөл­төөс эхлээд сөрөг нөлөөг нь тайл-барлаж болно. Цаашлаад Монгол Улсын гадаад өрийн тэнцэл алдагдаж, ам.долларын ханшийн өсөлтийг хязгаарлаж чадахгүйд хүрнэ. Гол нь улс төрөө эдийн засаг болгож, эдийн засгаа улс төрийн ашиг хонжоогоор удирдаж ирсэн улстөрчдөд эргэж сэхээрэх зав олгохгүйгээр манай эдийн засаг сөхөрнө гэсэн үг.

Тэр үед өдгөө “Японоос хяз­гааргүй их мөнгө орж ирнэ” хэмээн сайрхан ярьж суугаа Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Н.Батбаяр ямар тайлбар хийхийг мэдэхгүй юм. Тэрбээр өнгөрсөн амралтын өд­рүүдэд хэвлэлээр ийн ярьсан бөгөөд “Япон улс Монголын эдийн зас­гийг суга өөд нь татна” гэх маягийн утгатай үгсийг уна­гасан байгаа. Тэрбээр хувь хүний­хээ хувьд Оюутолгойн бүтээн байгуулалт зогсолтод ороход чам­гүй хувь нэмэр оруулсан нэгэн. Магадгүй Засгийн газар өнөөдрийг хүртэл хөрөнгө оруулагчтайгаа үг хэлээ ололцож, эдийн засгаа аварч чадахгүй байгаад Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Н.Батбаярын оролцоо бий гэдгийг үгүйсгэх хэрэггүй. Тэгсэн атлаа дээрх үгийг хэлж, иргэдийг төөрөлдүүлээд “Япон бидэнд тусална” гээд сууж л байдаг. Ийм байхад хөрөнгө оруулагчид Монголын төрийг мон­голчуудтай нь хамт айлгахгүй гээд ч яах билээ. Нэг ёсны нөхцөл байдал ийн эргэж бай­гаад тэд биш бид, тодруулбал Монголын төр юу, юунаас илүү буруу­тай болох цаашид улам бүр тод том­руу­наар зурагдах нь тодорхой юм.

Г.Отгонжаргал