Гурван жил дуншсан Дарханы замын 113 километрийг хучжээ

Улаанбаатар-Дархан чиглэлийн автозамын шинэчлэл, өргөтгөлтэй холбоотой ажлын санхүүжилтийг Азийн хөгжлийн банк, хөнгөлөлттэй зээлээр шийдсэн. Дарханы хуучин замыг шинэчлэн хатуу хучилт хийх ажлыг Азийн хөгжлийн банкны 83 сая ам.долларын санхүүжилтээр харин хоёр талаар нь өргөтгөн шинээр тавьж буй замын ажлыг Европын сэргээн босголт, хөгжлийн банкны 137 сая ам.долларын санхүүжилтээр гүйцэтгэж байгаа. Дарханы зам бол Дархан-Уул, Сэлэнгэ, Орхон, Булган, Хөвсгөл аймгийн болон нийслэлийн иргэд, аж ахуйн нэгжийн ажил үйлстэй салшгүй холбоотой. Бүр тодруулбал, олон улсын транзит тээвэр дамжин өнгөрөх, босоо тэнхлэгийн чухал зам. Өдөрт дунджаар 5800 автомашин энэ чиглэлд зорчдог, бусад ижил зэрэглэлийн замтай харьцуулахад ачаалал 1.4-2.7 дахин их гэхээр Монголын хамгийн их хөдөлгөөн, ачаалалтай замуудын нэгд зүй ёсоор багтаж байгаа юм.

Дарханы замын олон жил үргэлжилсэн энэ асуудлын хамгийн гол шалтгаан нь гүйцэтгэгч компанийн сонгон шалгаруулалт, салбарын яамны менежмент. Тухайлбал, Дарханы замын ажилд долоон өөр гүйцэтгэгч компани ажиллаж байна. Ажлын гүйцэтгэлээс харахад өөрсдийн тоног төхөөрөмж, ажиллах хүчинтэй компанийн гүйцэтгэл төлөвлөсөн хугацаандаа, тооцоолоогүй эрсдэлээс өөр хоцрогдолгүй байгаа юм. Тэгэхээр анх тендер зарлахдаа чанартай, сайн компанийг сонгон шалгаруулсан бол “Мянгуужингийн үлгэр” эхлэхгүй байх байсныг үгүйсгэхгүй. Энэ талаар УИХ-ын гишүүн Г.Дамдинням “Дарханы замд үүсээд буй одоогийн нөхцөл байдал нь менежментийн алдаа. Учир нь ажлын туршлагагүй, тоног төхөөрөмж, ажиллах хүчингүй компанид чухал ажлыг өгсөн нь төслийн ажлыг удаашруулсан. Гэвч энэ алдаагаа Европын сэргээн босголт, хөгжлийн банкны төсөл дээр дахин давтлаа. Жишээлбэл, энэ таван багцын хоёр, гуравдугаар багцыг Хятадын компанид өгчихсөн. Ажлын хоцрогдолтой. Мөн Баянчандмань сумаас Урьхан хүртэлх 25 орчим километр зам нь Дархан чиглэлийн зорчиход хамгийн хэцүү хэсэг. Ирэх хавар энэ замыг бүрэн хааж замын бүтээн байгуулалтын ажил эхэлнэ. Гэтэл газрын бүтцээс шалтгаалан түр зам нь трансынхаа дагуу явах боломжгүй. Түр замыг хэрхэн тавих нь одоо хүртэл тодорхойгүй байгаа нь том асуудал” гэсэн юм.

Улаанбаатар хотоос гарах хэсэг буюу нэгдүгээр багцын хувьд замын ажил ерөнхийдөө жигдэрчээ. Баруун аймаг салах тойргоос Хар модотын давааны ар хүртэлх 37.2 километр нь нэгдүгээр багцад хамаарна. Нэгдүгээр багцын замын хучилтын ажил бүрэн дууссан одоогийн байдлаар заслын ажлууд хийгдэж байгаа юм байна. Харин замын ажилд тендерт заасны дагуу 407 хүн хүч, 166 машин техниктэй ажиллаж байгаа аж. Ирэх оны наймдугаар сард бүрэн ашиглалтад орох төлөвлөгөөтэй. Үргэлжлүүлэн тавигдсан замын хажуугаар салж нийлж явсаар хоёрдугаар багцын хэсэг буюу Дарханы зам руу орлоо. Харин Европын сэргээн босголт, хөгжлийн банкны санхүүжилтээр хийж байгаа таван багцын өргөтгөлийн ажил 16-45 хувийн гүйцэтгэлтэй, 10-40 хувийн хоцрогдолтой байна.

Энэ талаар ЗТХЯ-ны Автозамын бодлогын хэрэгжилт, зохицуулах газрын даргын үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч Б.Оюундэлгэр “Нийт 204.12 километр замын ажлыг хийж гүйцэтгэнэ. Үүний гурван багц буюу Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтээр хийгдэх 113 орчим километр замын хучилтын ажил дуусаж заслын ажлууд хийгдэж байгаа. Нийгмийн хэрэгцээ, шаардлагын үүднээс хучилт хийгдсэн хэсгүүдийн хөдөлгөөнийг нээсэн. Гол анхаарал хандуулах асуудал нь хоёр, дөрөвдүгээр багцууд. Өнгөрсөн есдүгээр сард гэрээ байгуулсан ч гүүр хоолой, хучилтын ажлууд хийгдээд эрчимтэй ажиллаж байгаа. Европын сэргээн босголт, хөгжлийн банкны санхүүжилтээр хийгдэх өргөтгөлийн ажлын суурь, гүүр, хоолойн ажлууд хийгдэж байна. Яамны зүгээс замын ажилд шаардлагатай тоног, төхөөрөмжийг хилээр саадгүй оруулахад анхаарч байгаа” гэв.

Хоёрдугаар багцын нийт замын урт 45.5 километр. Хар модотын давааны араас Тайсын хөтлийн өвөр хүртэлх буюу Баянчандмань сумаас Борнуур хүртэлх зам. Энэ хэсгийн шороон зам иргэдийн бухимдлыг төрүүлэхээс өөр аргагүй энхэл донхол ихтэй, зорчиход хэцүү, том нүхтэй байв. Ерөнхийдөө бол биднийг зорчиход түр замын арчлалт хийгдээгүй. Жижиг тэргүүд явахад бүр ч хүндрэлтэй. Ялангуяа, оройн цагаар тоос босож үзэгдэх орчин хязгаарлагдмал болдог нь зорчиход бэрх. Урд давхих машины тормосны бүдэг улаан гэрлээс өөр зүйл үзэгдэхгүй. Үүнээс үүдэж энэ замд өнгөрсөн зун олон хүн амь насаа алдаж эд хөрөнгөөрөө хохирсон. Тэгвэл энэ жилийн тухайд Дарханы замын ажлын гол “түгжээ” болоод байсан Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтээр хийгдэх хоёр, дөрөвдүгээр багцыг гүйцэтгэх компанийг дахин сонгон шалгаруулж есдүгээр сарын сүүлээс ажил хийгдэж эхэлжээ. Эдгээр багцын зам гацаад байсан нь шалгарсан компанийн ажлын гүйцэтгэл нь шаардлага хангахгүй гэрээг цуцалсантай холбоотой. Энэ талаар Азийн хөгжлийн банкны төлөөлөгч Мохан Кумар Дангал “Тухайн үед хоёрдугаар багцын ажлыг гүйцэтгэхээр шалгарсан байсан компанийн ажлын гүйцэтгэл есөн хувьтай, дөрөвдүгээр багцын ажил таван хувьтай байсан. Үүний улмаас гэрээг цуцалсан. Мөн гүйцэтгэгч талаас гэрээг цуцлахад их хэмжээний мөнгө нэхэмжилсэн нь гэрээ цуцлахад хугацаа шаардсан. Тухайлбал, таван хувийн гүйцэтгэлтэй ч 3.5 сая ам.долларын нэхэмжлэх явуулсан” гэв.

Тэгвэл дахин шалгаруулалтаар сонгогдсон хоёрдугаар багцын замын ажлыг гүйцэтгэж буй “Арж капитал” компани есдүгээр сарын 3-наас ажил гүйцэтгэх гэрээ байгуулсан ч хэдийн 29 километр гурван хувийн цементээр бэхчүүлсэн хөрсний суурь, 26 километр буталсан чулуун суурь, 9.8 километр асфальтан замаа тавьчихсан байв. Энэ жилдээ 61-ын гарам хүртэл 15.7 километрын замын хучилтыг бүрэн хийж хөдөлгөөнийг нээх төлөвлөгөөтэй ажиллаж байгаа юм байна. Гэрээнд зааснаар 2023 онд бүрэн ашиглалтад орох аж. Харин Зам тээврийн хөгжлийн яамнаас аравдугаар сарын 22 гэхэд таван багцын замын хучилтын ажлыг дуусгах төлөвлөгөөтэй байгааг мэдээлэв. Түүнчлэн Бор толгой буюу Төв аймгийн Сүмбэр сум чиглэлийн авто замын уулзвараас Цайдамын хөндий хүртэлх  буюу дөрөвдүгээр багцын замыг “Чайна Жео-Инженеринг Корпораци” өнгөрсөн сарын 29-нөөс хийхээр гэрээ байгуулж бэлтгэл ажлаа базааж таван гүүрийн ажил хийгдэж байгаа юм байна.

Энэ компанийн хувьд Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтээр байгуулах тавдугаар багцын замыг хариуцан ажилласан. Тавдугаар багц нь 97 хувийн гүйцэтгэлтэй байгаа ганц багц. Цайдмын хөндийгөөс Дарханы тойргийн уулзвар хүртэлх 30.53 километр. Хуучин асфальтан замаас шороон зам руу орон гаран явсаар тавдугаар багцын шинэ замаар давхисаар Дархан хот оров. Ойролцоогоор Улаанбаатар хотоос Дархан хот хүртэл 4-5 цагийг зарцуулав. Шинэ зам бүрэн ашиглалтад орвол 2-3 цагийн дотор давхиад орох зай. Тэгэхээр олон нийтэд хүлээлт үүсгээд буй энэ зам ашиглалтад шуурхай орох нь эдийн засаг, нийгмийн хувьд чухал ач холбогдолтой. Ямар ч байсан урт түүхтэй Дарханы замын ажил өнгөрсөн жилүүдийнхээс хурдсаж 113 километр замаа цардаад авчээ.